Mô tả

Tóm tắt & Đánh giá tiểu thuyết “Hà Hương Phong Nguyệt” của tác giả Lê Hoằng Mưu & Võ Văn Nhơn (sưu tầm)

Tóm tắt nội dung

“Hà Hương Phong Nguyệt” là tác phẩm đầu tay của nhà văn Lê Hoằng Mưu, lần đầu ra mắt dưới dạng feuilleton trên báo “Nông cổ mín đàm” vào ngày 20-7-1912 với tên gọi “Truyện nàng Hà Hương”. Truyện đăng đều đặn cho đến ngày 29-5-1915 thì ngưng mà không rõ lý do, dù nội dung vẫn chưa kết thúc. Năm 1914, tác giả đã tập hợp các phần truyện đã đăng và in thành sách với tựa đề mới là “Hà Hương Phong Nguyệt Truyện”, gồm 6 tập.

Tác phẩm kể về cuộc đời của nàng Hà Hương, một cô gái phóng túng, đa tình và mưu mô. Hà Hương là nhân vật nữ táo bạo trong chuyện ái tình, có những ham muốn gần gũi trần tục và chủ động trong các mối quan hệ tình cảm. Những chi tiết miêu tả chuyện ái ân được trình bày trực diện, tạo nên một hình tượng phụ nữ hoàn toàn trái ngược với chuẩn mực tứ đức, tam tòng thời bấy giờ.

Lý do viết truyện

Trong lời tựa, Lê Hoằng Mưu cho biết ông viết truyện này nhằm mang lại niềm vui và sự tiêu khiển cho độc giả trong những lúc rảnh rỗi, tránh nhàm chán khi đọc những truyện mang tích xưa như Tào diễn nghĩa.

Đánh giá và nhận định

Tác phẩm nhận được nhiều sự quan tâm và yêu thích từ độc giả, được xem là một trong những tác phẩm khởi đầu cho văn học đại chúng Việt Nam. Thạc sĩ Nguyễn Thị Phương Thúy nhận định rằng, lộ trình đăng báo trước rồi in sách của “Hà Hương Phong Nguyệt” là một chiến lược thương mại hiệu quả, giống như các tác phẩm đại chúng hiện nay ra mắt trên mạng trước khi in sách.

Tuy nhiên, hơn 10 năm sau khi ra mắt, tác phẩm gây nên cuộc bút chiến dữ dội. Bài báo “Dâm thơ” của Nguyễn Háo Đàng trên “Công luận báo” năm 1923 và nhiều nhà báo khác lên án rằng tác phẩm làm suy đồi phong hóa, gợi dục tính. Nhà thơ Lê Minh Quốc cho rằng việc bị gọi là “dâm thư” chỉ là cái cớ để đả kích, bởi quan niệm khắt khe của Nho giáo không thể chấp nhận một nhân vật nữ phóng túng như Hà Hương.

TS Võ Văn Nhơn phân tích rằng kiểu nhân vật như Hà Hương chưa từng có trong văn học truyền thống, tác phẩm bị lên án vì đã truyền tải một quan niệm không truyền thống về tình yêu và luân lý trong thời điểm cần cổ súy cho đạo đức và tình yêu nước. Dưới áp lực dư luận, chính quyền thực dân Pháp đã tịch thu và tiêu hủy tác phẩm.

Hành trình tìm lại tác phẩm

TS Võ Văn Nhơn đã dày công sưu tầm và chỉnh lý tác phẩm trong suốt 10 năm. Ông và cộng sự đã đi khắp các thư viện ở Việt Nam và chỉ tìm được tập 3. Cuối cùng, họ tìm được 6 tập ở Thư viện Quốc gia Pháp vào năm 2014. Cuốn sách “Hà Hương Phong Nguyệt” được công bố lần này có phần 1 và phần 3 là bản in trên báo, phần 2 là bản in sách do những phần in báo bị thất lạc.

Vấn đề tiểu thuyết quốc ngữ đầu tiên

Trước đây, “Tố Tâm” của Hoàng Ngọc Phách (1925) được xem là tiểu thuyết quốc ngữ đầu tiên. Tuy nhiên, các phát hiện gần đây đã xem xét lại điều này. Nhà nghiên cứu Bằng Giang khẳng định “Truyện nàng Hà Hương” của Lê Hoằng Mưu đăng báo năm 1912 mới đáng kể là tiểu thuyết. TS Võ Văn Nhơn cũng phân tích rằng “Hà Hương Phong Nguyệt” phản ánh một xã hội Nam Bộ đầu thế kỷ XX, với hệ thống nhân vật đa dạng và nghệ thuật phân tích tâm lý đặc sắc.

Tuy nhiên, nhà nghiên cứu Trần Nhật Vy và nhà thơ Lê Minh Quốc không đồng ý. Họ cho rằng dù “Hà Hương Phong Nguyệt” có nhiều tình tiết và nhân vật, nhưng về cách hành văn và phong cách biền ngẫu thì không hoàn toàn là tiểu thuyết hiện đại. TS Hà Thanh Vân cho rằng điều quan trọng là giá trị mà tác phẩm đem lại cho văn học sử Việt Nam, đặc biệt là về nữ quyền.

Việc công bố trọn vẹn “Hà Hương Phong Nguyệt” là một sự kiện quan trọng, góp phần làm rõ hơn diện mạo và hành trình hình thành thể loại tiểu thuyết hiện đại ở Nam Bộ và Việt Nam.