Mô tả

51 tỉ đến 0

Có hai con số bạn cần biết về biến đổi khí hậu. Con số đầu tiên là 51 tỉ. Con số còn lại là 0.

51 tỉ là số tấn khí thải gây hiệu ứng nhà kính mà thế giới trút vào bầu khí quyển mỗi năm. Mặc dù con số này có thể tăng hoặc giảm một chút qua các năm, nhưng nhìn chung, nó đang tăng lên. Đây là thực trạng hiện nay.ⁱ

Còn 0 chính là mục tiêu chúng ta cần hướng tới. Để ngăn chặn tình trạng gia tăng nhiệt độ và tránh những tác động tồi tệ nhất của biến đổi khí hậu (những tác động này sẽ thực sự tồi tệ), con người cần ngừng trút thêm khí nhà kính vào bầu khí quyển.

Nhiệm vụ này nghe có vẻ khó khăn, bởi vì nó thực sự là vậy. Thế giới chưa bao giờ làm được điều gì lớn lao như thế. Mỗi quốc gia đều cần thay đổi hướng đi của mình. Hầu như mọi hoạt động của cuộc sống hiện đại – phát triển, sản xuất, di chuyển – đều liên quan đến việc giải phóng khí nhà kính, và theo thời gian, sẽ có càng nhiều người tuân theo lối sống hiện đại này. Điều đó cũng tốt, cuộc sống của họ sẽ ngày càng cải thiện. Tuy nhiên, nếu không có gì thay đổi, thế giới sẽ tiếp tục tạo ra khí nhà kính và biến đổi khí hậu sẽ tiếp tục tồi tệ hơn, còn tác động lên con người nhiều khả năng sẽ trở thành thảm họa.

Nhưng “không có gì thay đổi” lại là một giả định lớn. Tôi tin rằng mọi thứ có thể thay đổi. Chúng ta đã có một số công cụ cần thiết; và với những kiến thức về khí hậu và công nghệ mà mình đã học được, tôi lạc quan tin rằng chúng ta có thể phát minh và triển khai những công cụ mà mình chưa có. Nếu hành động đủ nhanh, chúng ta có thể tránh được một thảm họa khí hậu.

Cuốn sách này được dành để nói về những điều kiện cần thiết cho mục tiêu trên và lý do tôi cho rằng chúng ta có thể làm được điều ấy.

—

Hai thập niên trước, tôi chưa hề nghĩ rằng một ngày nào đó tôi sẽ nói chuyện trước công chúng về biến đổi khí hậu, chứ đừng nói tới việc viết một cuốn sách về chủ đề này. Nền tảng của tôi là về phần mềm, không phải là khoa học khí hậu; vậy mà những ngày này, tôi đang dành toàn thời gian làm việc với Melinda, người vợ của tôiⁱ, tại Quỹ Gates, nơi chúng tôi đang tập trung làm việc về các vấn đề phát triển. sức khỏe toàn cầu và nền giáo dục của nước Mỹ.

Tôi đến với lĩnh vực biến đổi khí hậu qua một con đường gián tiếp – bắt đầu từ vấn đề thiếu khả năng tiếp cận năng lượng.

Vào đầu những năm 2000, khi Quỹ Gates mới khởi sự, tôi bắt đầu đi đến những quốc gia có thu nhập thấp ở châu Phi hạ Sahara và Nam Á để tìm hiểu thêm về tỉ lệ tử vong ở trẻ em, HIV và những vấn đề lớn khác mà chúng tôi đang can thiệp. Nhưng tôi không chỉ quan tâm đến bệnh tật. Khi bay qua những thành phố lớn tại đó và nhìn qua ô cửa sổ máy bay, tôi nghĩ: “Tại sao ngoài đó lại tối đến vậy? Thứ ánh sáng như ở New York, Paris hay Bắc Kinh đâu rồi?”

Ở Lagos, Nigeria, tôi đi dọc những con phố tối tăm thiếu ánh đèn, nơi mọi người đang tụ tập quanh đống lửa được thắp trong những thùng dầu cũ. Ở những ngôi làng hẻo lánh, Melinda và tôi đã gặp những phụ nữ và bé gái phải dành hàng giờ kiếm củi mỗi ngày để có thể nấu nướng trên ngọn lửa trần trong nhà. Chúng tôi đã gặp những đứa trẻ làm bài tập dưới ánh nến vì không có điện.

Tôi đã được biết rằng có khoảng một tỉ người không được tiếp cận với nguồn điện ổn định và một nửa trong số họ sống ở châu Phi hạ Sahara. (Thực trạng này đã được cải thiện một chút; ngày nay có khoảng 860 triệu người không được sử dụng điện.) Tôi nghĩ về phương châm của Quỹ Gates – “Mọi người đều xứng đáng có cơ hội để sống một cuộc đời khỏe mạnh và tích cực” – và những khó khăn người ta gặp phải để giữ sức khỏe nếu phòng khám ở nơi họ sống không thể bảo quản vắc-xin vì tủ lạnh không hoạt động. Thật khó để làm việc hiệu quả nếu không có đèn để đọc. Cũng không thể xây dựng một nền kinh tế với đầy đủ cơ hội việc làm nếu không có một nguồn điện dồi dào, ổn định, giá cả phải chăng để cung cấp cho các văn phòng, nhà máy và trung tâm chăm sóc khách hàng.

Cùng thời điểm đó, vị Giáo sư quá cố David MacKay thuộc Đại học Cambridge đã chia sẻ với tôi một biểu đồ cho thấy mối quan hệ giữa thu nhập và việc sử dụng năng lượng, cụ thể hơn là thu nhập bình quân đầu người của một quốc gia và lượng điện tiêu thụ của người dân. Trục hoành của biểu đồ thể hiện thu nhập bình quân đầu người của nhiều quốc gia; trục tung thể hiện mức năng lượng tiêu thụ. Và tôi có thể thấy rõ rằng hai vấn đề này có mối tương quan.

Thu nhập tính trên đầu người, 2014

Khi hiểu được tất cả những thông tin này, tôi bắt đầu tư duy về những cách mà qua đó thế giới có thể giúp những người nghèo tiếp cận với nguồn năng lượng ổn định với giá cả phải chăng. Sẽ chẳng hợp lý nếu Quỹ Gates tìm cách giải quyết vấn đề lớn này – chúng tôi cần tập trung vào sứ mệnh cốt lõi của mình – nhưng tôi đã bắt đầu thảo luận về các ý tưởng với một số người bạn vốn là những nhà phát minh. Tôi đọc sâu hơn về chủ đề này, bao gồm một số cuốn sách mang tính khai sáng của nhà khoa học kiêm sử gia Vaclav Smil; ông đã giúp tôi hiểu năng lượng quan trọng như thế nào đối với nền văn minh hiện đại.

Vào thời điểm đó, tôi chưa hiểu được rằng chúng ta cần phải đạt được con số 0. Các quốc gia giàu có vốn chịu trách nhiệm về phần lớn lượng phát thải đang bắt đầu chú ý đến biến đổi khí hậu, và tôi từng cho rằng như vậy là đủ. Tôi tin mình có thể góp sức bằng việc vận động để tạo ra nguồn năng lượng đáng tin cậy với giá cả phải chăng cho người nghèo.

Một mặt, họ là những người được hưởng lợi nhiều nhất. Năng lượng rẻ hơn không chỉ đem lại ánh sáng trong đêm, mà còn làm hạ chi phí mua phân bón cho đồng ruộng và xi măng để xây nhà. Và khi xét đến biến đổi khí hậu, người nghèo sẽ chịu thiệt hại nhiều nhất. Phần lớn trong số họ là những con người đang có một cuộc sống bấp bênh và không thể chịu đựng thêm hạn hán hay lũ lụt nữa.

Mọi thứ đã thay đổi vào cuối năm 2006 khi tôi gặp hai người đồng nghiệp từng làm việc tại Microsoft, họ đang tạo lập nên những tổ chức phi lợi nhuận tập trung hoạt động trong lĩnh vực năng lượng và khí hậu. Đi cùng họ là hai nhà khoa học khí hậu với những hiểu biết sâu sắc về vấn đề, bốn người họ đã chỉ ra cho tôi những dữ liệu cho thấy mối liên quan giữa phát thải khí nhà kính và biến đổi khí hậu.

Tôi biết rằng khí nhà kính đang làm nhiệt độ tăng lên, nhưng tôi từng cho rằng đó là những sự biến đổi theo chu kỳ, hoặc theo tự nhiên sẽ có những yếu tố khác ngăn chặn một thảm họa khí hậu thực sự. Và thật khó để chấp nhận rằng nhiệt độ vẫn sẽ tiếp tục tăng lên, trừ phi con người hoàn toàn ngừng phát thải thêm khí nhà kính.

Cuối cùng tôi cũng hiểu vấn đề sau khi tìm đến họ thêm một số lần cùng những câu hỏi liên quan. Thế giới cần nhiều năng lượng hơn để những người nghèo nhất có thể phát triển, nhưng chúng ta cần cung cấp năng lượng đó mà không tạo ra thêm khí nhà kính.

Bây giờ, vấn đề dường như còn khó khăn hơn. Chỉ cung cấp nguồn năng lượng rẻ và ổn định cho người nghèo thôi là chưa đủ, chúng còn cần phải sạch nữa.

Tôi tiếp tục tìm hiểu mọi thứ có thể về biến đổi khí hậu. Tôi đã gặp các chuyên gia về khí hậu, năng lượng, nông nghiệp, đại dương, mực nước biển, sông băng, đường dây điện và nhiều lĩnh vực khác nữa. Tôi đã đọc các báo cáo của Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC) thuộc Liên Hợp Quốc – cơ quan này đã xác lập sự đồng thuận khoa học về chủ đề biến đổi khí hậu. Tôi đã xem Earth’s Changing Climate (tạm dịch: Sự biến đổi của khí hậu Trái Đất) – một loạt bài giảng tuyệt vời của Giáo sư Richard Wolfson trong khóa học Great Courses. Tôi đã đọc Weather for Dummies (tạm dịch: Thời tiết cho Bạn ngốc) – đây vẫn là một trong những cuốn sách hay nhất về thời tiết mà tôi được cầm trên tay.

Tôi nhận thấy rõ rằng các nguồn năng lượng tái tạo hiện tại của chúng ta – chủ yếu là gió và Mặt Trời – có thể giúp giải quyết nhiều vấn đề, nhưng chúng ta chưa nỗ lực hết sức để sử dụng chúng.ⁱ Tôi cũng hiểu rõ tại sao chỉ năng lượng gió và Mặt Trời là không đủ để đưa chúng ta đến con số 0. Không phải lúc nào gió cũng thổi và Mặt Trời cũng chiếu sáng, chúng ta cũng không có các loại pin với giá cả phải chăng để lưu trữ một lượng điện năng ở quy mô thành phố trong một thời gian đủ dài. Bên cạnh đó, việc sản xuất điện chỉ chiếm 27% tổng lượng phát thải gây hiệu ứng nhà kính. Ngay cả khi đã có một bước đột phá lớn về pin, chúng ta vẫn cần loại bỏ 73% lượng phát thải còn lại.

Trong vòng vài năm, tôi đã được thuyết phục về ba điểm sau:

Con số 0 đã và đang là một mục tiêu nhất định phải đạt được. Nếu chúng ta còn xả thêm khí nhà kính vào khí quyển, nhiệt độ vẫn sẽ tiếp tục tăng lên. Có thể so sánh thật dễ hiểu như sau: Khí hậu giống như một chiếc bồn tắm được từ từ đổ đầy nước. Ngay cả khi chúng ta chỉ cho nước chảy nhỏ giọt, bồn tắm cuối cùng vẫn sẽ đầy và nước vẫn sẽ tràn ra sàn. Đó là thảm họa mà chúng ta phải ngăn chặn. Nhưng nếu mục tiêu chỉ dừng lại ở giảm thiểu thay vì loại bỏ lượng phát thải, chúng ta sẽ không đi đến đâu cả. Đích đến hợp lý duy nhất là con số 0. (Để hiểu rõ hơn về ý nghĩa của con số 0 và tác động của biến đổi khí hậu, hãy xem Chương 1.)

Nhưng khi biết được những điều này, tôi không chủ đích tìm kiếm thêm một vấn đề để giải quyết. Sức khỏe và sự phát triển toàn cầu cùng với nền giáo dục của nước Mỹ là hai lĩnh vực mà tôi và Melinda đã lựa chọn để tìm hiểu, xây dựng đội ngũ chuyên gia và đầu tư nguồn lực của mình. Tôi cũng nhận ra rằng nhiều người nổi tiếng đã đưa vấn đề biến đổi khí hậu vào kế hoạch hành động của họ.

Vì vậy, dù đã tham gia nhiều hơn, nhưng tôi vẫn không đặt nó thành ưu tiên hàng đầu. Khi có thời gian, tôi đọc sách và gặp gỡ các chuyên gia. Tôi đầu tư vào một số công ty năng lượng sạch. Tôi bỏ vài trăm triệu đô-la để thành lập một công ty với mục đích thiết kế nhà máy điện hạt nhân thế hệ mới; đó sẽ là một cơ sở có khả năng sản xuất điện sạch và tạo ra rất ít chất thải hạt nhân. Tôi có một buổi thuyết trình TED mang tên “Innovating to Zero!” (tạm dịch: Đổi mới để Phát thải bằng 0). Nhưng chủ yếu, tôi vẫn tập trung vào công việc của Quỹ Gates.

Sau đó, vào mùa xuân năm 2015, tôi quyết định rằng mình cần phải làm nhiều hơn và lên tiếng nhiều hơn. Tôi từng xem các bản tin về sinh viên đại học trên khắp nước Mỹ; họ đang tổ chức biểu tình để yêu cầu các quỹ tài trợ của trường phải thoái vốn khỏi ngành nhiên liệu hóa thạch. Là một phần của phong trào đó, tờ The Guardian của nước Anh đã phát động một chiến dịch kêu gọi Quỹ Gates từ bỏ một phần nhỏ tài sản đang được đầu tư vào các công ty nhiên liệu hóa thạch. Họ đã làm một video với hình ảnh của những người từ khắp nơi trên thế giới đang yêu cầu tôi thoái vốn.

Tôi hiểu tại sao The Guardian lại chọn Quỹ Gates và chính bản thân tôi. Tôi cũng ngưỡng mộ nhiệt huyết của các nhà hoạt động; tôi đã thấy các sinh viên phản đối chiến tranh Việt Nam, sau đó là chế độ phân biệt chủng tộc apartheid ở Nam Phi, và tôi biết họ đã tạo ra sự khác biệt thực sự. Thật tốt khi thấy lòng nhiệt huyết này hướng đến việc thay đổi khí hậu.

Mặt khác, tôi tiếp tục nghĩ về những gì mình đã chứng kiến trong các chuyến đi. Ví dụ, Ấn Độ có dân số 1,4 tỉ người, nhiều người trong số họ thuộc nhóm nghèo nhất thế giới. Tôi không nghĩ sẽ là công bằng khi bất cứ ai nói với người Ấn Độ rằng con cái của họ không được học dưới ánh đèn, hoặc hàng nghìn người Ấn Độ phải chết trong những đợt nắng nóng, vì sản xuất điện để thắp sáng đèn hay sử dụng máy điều hòa không khí là có hại cho môi trường. Giải pháp duy nhất mà tôi có thể nghĩ đến là khiến năng lượng sạch có giá thấp đến mức mọi quốc gia sẽ chọn nó thay vì nhiên liệu hóa thạch.

Tôi đánh giá cao lòng nhiệt huyết của những con người đang biểu tình kia, nhưng tôi không cho rằng chỉ thoái vốn là đủ để ngăn chặn biến đổi khí hậu hoặc giúp đỡ người dân ở các nước nghèo. Sẽ là một chuyện nếu tôi thoái vốn khỏi các công ty để chống lại chế độ phân biệt chủng tộc apartheid – một thể chế chính trị sẽ (và đã) chịu ảnh hưởng từ áp lực kinh tế. Và sẽ là một chuyện hoàn toàn khác nếu muốn thay đổi hệ thống năng lượng của thế giới – một ngành công nghiệp trị giá khoảng năm ngàn tỉ đô-la mỗi năm và là nền tảng của nền kinh tế hiện đại – chỉ bằng cách bán cổ phiếu của các công ty nhiên liệu hóa thạch.

Đến giờ tôi vẫn giữ nguyên quan điểm. Nhưng tôi nhận ra mình có nhiều lý do khác để không sở hữu cổ phiếu của các công ty nhiên liệu hóa thạch – cụ thể là, tôi không muốn thu lợi nếu giá cổ phiếu của họ tăng lên, nguyên nhân là vì chúng tôi không phát triển các giải pháp thay thế không phát thải carbon. Tôi sẽ cảm thấy tồi tệ nếu bản thân được hưởng lợi từ sự chậm trễ trong việc đạt được con số 0. Vì vậy, vào năm 2019, tôi đã rút toàn bộ số vốn mình nắm giữ trực tiếp tại các công ty dầu khí; các tổ chức tín thác quản lý Quỹ Gates cũng đã làm điều tương tự. (Trong những năm qua, tôi không đầu tư vào các công ty than.)

Đây là lựa chọn cá nhân, một lựa chọn mà tôi may mắn có thể thực hiện. Nhưng tôi hiểu rõ rằng nó sẽ không có tác động thực sự đến việc giảm lượng phát thải. Việc hướng tới con số 0 đòi hỏi một cách tiếp cận rộng hơn nhiều: Chúng ta cần thúc đẩy thay đổi trên quy mô lớn bằng cách sử dụng tất cả các công cụ trong tầm tay, bao gồm các chính sách của chính phủ, công nghệ hiện tại, phát minh mới và khả năng của thị trường tư nhân để tăng khả năng tiếp cận đến một số lượng lớn người.

Cuối năm 2015, một cơ hội cho sự tiến bộ và những khoản đầu tư mới đã xuất hiện: COP 21 – một hội nghị lớn về biến đổi khí hậu do Liên Hợp Quốc tổ chức tại Paris vào tháng 11 và tháng 12. Vài tháng trước hội nghị, tôi đã gặp François Hollande, Tổng thống Pháp vào thời điểm đó. Hollande quan tâm đến việc thu hút các nhà đầu tư tư nhân tham gia hội nghị, còn tôi quan tâm đến việc đạt được sự đổi mới trong chương trình hành động. Cả hai chúng tôi đều nhìn thấy cơ hội. Ông ấy nghĩ tôi có thể giúp đưa các nhà đầu tư đến hội nghị; tôi nói điều đó có lý, mặc dù công cuộc sẽ dễ dàng hơn nếu các chính phủ cũng cam kết chi nhiều hơn cho nghiên cứu về năng lượng.

Cuộc thương thảo đó không hẳn dễ dàng. Ngay cả những khoản đầu tư của nước Mỹ vào nghiên cứu năng lượng cũng thấp hơn nhiều so với các lĩnh vực thiết yếu khác, chẳng hạn như y tế và quốc phòng. Mặc dù một số quốc gia đã chậm rãi mở rộng nỗ lực nghiên cứu, nhưng mức độ vẫn còn rất thấp. Và họ vẫn do dự chưa muốn tiến xa hơn, trừ phi biết rằng khu vực tư nhân sẽ đầu tư đủ để đưa những ý tưởng ra khỏi phòng thí nghiệm và biến chúng thành những sản phẩm thực sự giúp ích cho người dân.

Nhưng đến năm 2015, nguồn vốn tư nhân đã cạn kiệt. Nhiều công ty đầu tư mạo hiểm trong lĩnh vực công nghệ xanh đã rút lui vì lợi nhuận đạt được là quá thấp. Họ đã quen với việc đầu tư vào công nghệ sinh học và công nghệ thông tin, nơi mà thành công thường đến nhanh chóng và quy định của chính phủ cũng ít hơn. Năng lượng sạch lại là một vấn đề hoàn toàn khác, và họ đang dần bỏ cuộc.

Rõ ràng, chúng tôi cần tìm ra những nguồn đầu tư mới và một cách tiếp cận khác biệt được dành riêng cho năng lượng sạch. Vào tháng 9, hai tháng trước khi hội nghị Paris bắt đầu, tôi đã gửi email cho hơn 20 người thân quen có khả năng đầu tư, với hi vọng thuyết phục họ cam kết tài trợ mạo hiểm để bổ sung vào khoản chi phí dành cho nghiên cứu của chính phủ. Họ cần đầu tư dài hạn – những bước phát triển đột phá về năng lượng có thể mất nhiều thập niên để phát triển – và họ sẽ phải chấp nhận rất nhiều rủi ro. Để tránh những rủi ro mà các nhà đầu tư mạo hiểm đã gặp phải, tôi cam kết sẽ giúp xây dựng một đội ngũ chuyên gia trọng điểm, những người sẽ kiểm tra các công ty và giúp họ xử lý các vấn đề phức tạp trong ngành năng lượng.

Tôi rất vui vì nhận được sự phản hồi. Nhà đầu tư đầu tiên đã nói có trong vòng chưa đầy bốn giờ. Vào thời điểm hội nghị Paris bắt đầu vào hai tháng sau đó, 26 người khác đã tham gia và chúng tôi đặt tên tổ chức là Liên minh Năng lượng Đột phá. Giờ đây tổ chức ấy được gọi là Năng lượng Đột phá; và qua các chương trình từ thiện, nỗ lực vận động chính sách và quỹ tư nhân, tổ chức này đã đầu tư vào hơn 40 công ty với những ý tưởng đầy hứa hẹn.

Các chính phủ cũng đã tham gia. Hai mươi nguyên thủ quốc gia đã cùng họp mặt tại Paris và cam kết tăng gấp đôi kinh phí nghiên cứu. Tổng thống Pháp Hollande, Tổng thống Mỹ Barack Obama và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi là những người đã đưa các quốc gia lại gần nhau; trên thực tế, Thủ tướng Modi là người đặt tên cho nỗ lực: Sứ mệnh Đổi mới. Ngày nay 24 quốc gia và Ủy ban Châu Âu đã tham gia vào Sứ mệnh Đổi mới và đem lại 4,6 tỉ đô-la mỗi năm cho nghiên cứu năng lượng sạch, một mức gia tăng hơn 50% chỉ trong một vài năm.

Bước ngoặt tiếp theo của câu chuyện này sẽ rất quen thuộc với bất cứ ai đang đọc cuốn sách này.

Năm 2020, thảm họa xảy ra khi một loại virus corona lan truyền khắp thế giới. Bất kỳ ai từng biết đến những đại dịch trong lịch sử hẳn không cảm thấy bất ngờ trước sự tàn phá do COVID-19. Với mối quan tâm dành cho vấn đề sức khỏe toàn cầu, tôi đã nghiên cứu các đợt bùng phát dịch bệnh trong nhiều năm, và tôi lo ngại sâu sắc rằng thế giới chưa sẵn sàng đối phó với một sự kiện tương tự đại dịch cúm Tây Ban Nha từng cướp đi sinh mạng của hàng chục triệu người vào năm 1918. Vào năm 2015, trong một buổi thuyết trình TED và một số cuộc phỏng vấn, tôi đã đưa ra quan điểm rằng chúng ta cần tạo ra một hệ thống để phát hiện và ứng phó với các đợt bùng phát dịch lớn. Những người khác, bao gồm cả cựu Tổng thống Mỹ George W. Bush, cũng đưa ra lập luận tương tự.

Thật không may, thế giới đã chuẩn bị rất ít, và khi chủng mới của virus corona xuất hiện, nó gây ra thiệt hại về người và kinh tế lớn chưa từng thấy kể từ sau cuộc Đại Suy thoái. Mặc dù vẫn tiếp tục thực hiện nhiều công việc liên quan đến biến đổi khí hậu, Melinda và tôi đã coi COVID-19 là ưu tiên hàng đầu của Quỹ Gates và là trọng tâm chính trong hoạt động của chúng tôi. Hằng ngày, tôi trao đổi với các nhà khoa học làm việc tại các trường đại học và các công ty nhỏ, CEO của các công ty dược phẩm hoặc người đứng đầu chính phủ để xem xét bằng cách nào Quỹ Gates có thể giúp thúc đẩy những công việc liên quan đến xét nghiệm, điều trị và vắc-xin. Đến tháng 11 năm 2020, chúng tôi đã cam kết tài trợ hơn 445 triệu đô-la để chống lại căn bệnh này và hàng trăm triệu đô-la khác thông qua các khoản đầu tư tài chính khác nhau để đưa vắc-xin, xét nghiệm và các sản phẩm quan trọng khác nhanh hơn đến các quốc gia có thu nhập thấp.

Do hoạt động kinh tế đã chậm lại rất nhiều, nên thế giới sẽ phát thải ít khí nhà kính hơn trong năm 2021 so với năm trước. Như tôi đã đề cập trước đó, mức giảm có thể sẽ vào khoảng 5%. Trên thực tế, điều đó có nghĩa là chúng ta sẽ xả ra một lượng khí thải tương đương với 48 hoặc 49 tỉ tấn carbon, thay vì 51 tỉ.

Đó là một mức hạn chế có ý nghĩa, và tình hình sẽ rất ổn nếu tốc độ giảm đó được giữ nguyên qua các năm. Điều không may là chúng ta không thể.

Hãy xem xét những gì chúng ta cần làm để đạt được mức giảm 5% này. Một triệu người chết và hàng chục triệu người mất việc làm. Nói một cách nhẹ nhàng, đây không phải là hoàn cảnh mà bất kỳ ai cũng muốn tiếp tục hoặc lặp lại. Tuy nhiên, lượng phát thải khí nhà kính của thế giới chỉ giảm 5% và có thể còn ít hơn thế. Với tôi, điều đáng nói không phải là lượng khí thải giảm đi bao nhiêu do đại dịch, mà là lượng khí thải giảm xuống ít như thế nào.

Sự sụt giảm nhỏ về lượng khí thải này là bằng chứng cho thấy rằng chúng ta không thể đạt được con số 0 chỉ đơn giản, hay thậm chí là chủ yếu, bằng cách lái xe và bay ít hơn. Cũng giống như khi chúng ta cần các xét nghiệm, phương pháp điều trị và vắc-xin mới cho loại virus corona mới, chúng ta cần các công cụ mới để chống lại biến đổi khí hậu: những phương thức không phát thải carbon để sinh điện, sản xuất vật dụng, nuôi trồng thực phẩm, điều hòa nhiệt độ trong nhà, vận chuyển con người và hàng hóa đi khắp thế giới. Chúng ta cần các loại cây trồng mới và các cải tiến khác để làm tăng khả năng thích nghi với biến đổi khí hậu của những người nghèo nhất thế giới – nhiều người trong số họ là những nông dân sản xuất trên quy mô nhỏ lẻ.

Tất nhiên, chúng ta cũng gặp phải những rào cản khác nữa, và chúng không liên quan gì đến khoa học hay kinh phí. Đặc biệt là ở nước Mỹ, việc trao đổi về biến đổi khí hậu đã bị chính trị khỏa lấp. Có những lúc, dường như chúng ta có rất ít hi vọng về việc sẽ hoàn thành được bất cứ điều gì.

Tôi tư duy giống như một kỹ sư hơn là một nhà khoa học chính trị, và tôi không có giải pháp cho vấn đề chính trị về biến đổi khí hậu. Thay vào đó, tôi hi vọng vào việc tập trung trao đổi về những điều cần thiết để đạt đến con số 0: Chúng ta cần hướng nhiệt huyết và trí tuệ khoa học của thế giới vào việc triển khai các giải pháp năng lượng sạch chúng ta đang có, cũng như tìm ra các giải pháp mới, để từ đó ngừng phát thải khí nhà kính vào bầu khí quyển.

—

Tôi thừa nhận rằng mình không phải là một sứ giả hoàn hảo về chủ đề biến đổi khí hậu. Thế giới không thiếu những người giàu có với ý tưởng lớn về những gì người khác nên làm, hoặc những người nghĩ rằng công nghệ có thể khắc phục mọi vấn đề. Thêm vào đó, tôi sở hữu những ngôi nhà lớn và bay bằng máy bay cá nhân – thực tế là tôi tới Paris dự hội nghị khí hậu bằng phương tiện này – vậy sao tôi còn dám lên lớp người khác về môi trường?

Tôi xin nhận cả ba tội danh trên.

Tôi không thể phủ nhận mình là một người giàu có với quan điểm riêng. Tuy nhiên, tôi tin rằng đó là một quan điểm sáng suốt và tôi luôn cố gắng học hỏi thêm.

Tôi cũng là một người thích công nghệ. Hãy chỉ ra một vấn đề và tôi sẽ tìm ra cách khắc phục bằng công nghệ. Khi nói đến biến đổi khí hậu, tôi biết đổi mới không phải là điều duy nhất chúng ta cần. Nhưng chúng ta không thể cứu Trái Đất nếu không có sự đổi mới. Công nghệ là chưa đủ, nhưng chúng rất cần thiết.

Cuối cùng, đúng là dấu vết carbon (lượng phát thải carbon) của tôi cao một cách phi lý. Trong một thời gian dài, tôi đã cảm thấy tội lỗi về điều này. Tôi đã nhận thức được mức độ phát thải của mình cao như thế nào, nhưng quá trình viết cuốn sách này đã khiến tôi ý thức hơn nữa về trách nhiệm của mình trong việc giảm thiểu chúng. Chí ít thì việc giảm lượng phát thải carbon của bản thân cũng là điều đáng mong đợi đối với một người ở vị trí của tôi – một người đang lo lắng về biến đổi khí hậu và công khai kêu gọi hành động.

Từ năm 2020, tôi bắt đầu sử dụng nhiên liệu bền vững cho những chiếc máy bay của mình và sẽ hoàn toàn bù đắp lượng khí thải hàng không của gia đình mình vào năm 2021. Đối với lượng khí thải phi hàng không của mình, tôi đang chi trả phần bù đắp thông qua một công ty đang điều hành một cơ sở loại bỏ carbon dioxit khỏi không khí (để biết thêm về công nghệ lọc không khí trực tiếp này, hãy xem Chương 4). Tôi cũng đang hỗ trợ một tổ chức phi lợi nhuận lắp đặt các công trình năng lượng sạch trong các đơn vị nhà ở giá cả phải chăng tại Chicago. Và tôi sẽ tiếp tục tìm những cách khác để giảm dấu vết carbon của cá nhân mình.

Tôi cũng đang đầu tư vào các công nghệ không carbon. Tôi coi những thứ này như một sự bù đắp khác cho lượng khí thải của mình. Tôi đã đầu tư hơn một tỉ đô-la vào các phương pháp tiếp cận mà tôi hi vọng sẽ giúp thế giới đạt được con số 0, bao gồm năng lượng sạch ổn định, cũng như sản xuất xi măng, thép, thực phẩm… phải thải ít carbon. Hiện tôi không biết có ai đang đầu tư nhiều hơn thế vào những công nghệ giảm phát thải trực tiếp.

Tất nhiên, những khoản đầu tư này không khiến lượng phát thải carbon của tôi thấp xuống. Nhưng với bất kỳ người giàu có nào, trách nhiệm loại bỏ carbon của họ cũng sẽ cao hơn tôi hoặc gia đình tôi. Ngoài ra, mục tiêu không chỉ đơn thuần là bù đắp lượng khí thải của bản thân, mà là tránh thảm họa khí hậu. Vì vậy, tôi đang hỗ trợ những nghiên cứu ban đầu về năng lượng sạch, đầu tư vào các công ty năng lượng sạch có triển vọng, ủng hộ các chính sách sẽ tạo ra những bước đột phá trên toàn thế giới và khuyến khích những người có đủ nguồn lực làm điều tương tự.

Điểm mấu chốt ở đây là: Mặc dù những người có lượng phát thải carbon nhiều như tôi nên sử dụng ít năng lượng hơn, nhưng nhìn chung thế giới nên tăng cường sử dụng những hàng hóa và dịch vụ vốn đang tiêu thụ năng lượng. Không có gì sai khi sử dụng nhiều năng lượng hơn, miễn là nó không làm phát sinh carbon. Điểm mấu chốt để giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu là tạo ra năng lượng sạch với mức độ ổn định và giá rẻ tương tự nhiên liệu hóa thạch. Tôi đang rất nỗ lực để đem đến điều ấy và tạo ra sự khác biệt có ý nghĩa nhằm biến lượng phát thải 51 tỉ tấn thành con số 0.

—

Cuốn sách này gợi ý về một con đường tiến về phía trước, đó là một loạt các bước mà chúng ta có thể thực hiện để tạo ra cơ hội tốt nhất nhằm tránh thảm họa khí hậu. Nó được chia thành năm phần:

Tại sao lại là 0? Trong Chương 1, tôi sẽ giải thích thêm về lý do tại sao chúng ta cần đạt được con số 0, bao gồm cả những gì chúng ta biết (và những gì chúng ta không biết) về việc gia tăng nhiệt độ sẽ ảnh hưởng như thế nào đến mọi người trên thế giới.

Tin xấu: Đây sẽ là một hành trình khó khăn. Bởi vì mọi kế hoạch để hướng đến bất kỳ mục tiêu nào đều bắt đầu bằng việc đánh giá rào cản, nên trong Chương 2, chúng ta sẽ dành một chút thời gian để xem xét những thách thức mà chúng ta phải đối mặt.

Làm thế nào để có một cuộc trò chuyện hiểu biết về biến đổi khí hậu. Trong Chương 3, tôi sẽ làm rõ một vài con số thống kê khó hiểu mà bạn có thể đã nghe đến, đồng thời chia sẻ một số câu hỏi mà tôi luôn ghi nhớ trong mỗi cuộc trò chuyện của mình về biến đổi khí hậu. Chúng đã rất nhiều lần giúp tôi tránh khỏi sai lầm, và tôi hi vọng chúng sẽ có tác dụng tương tự với bạn.

Tin tốt: Chúng ta có thể làm được. Từ Chương 4 đến Chương 9, tôi sẽ phân tích những lĩnh vực mà công nghệ hiện đại có thể giúp ích và những lĩnh vực cần đột phá. Đây sẽ là phần dài nhất của cuốn sách vì có quá nhiều thứ đề cập. Chúng ta hiện đang có một số giải pháp cần triển khai trên quy mô lớn, đồng thời, chúng ta cũng có rất nhiều sự đổi mới cần được phát triển và phổ biến trên toàn thế giới trong vài thập niên tới.

Mặc dù tôi sẽ giới thiệu cho bạn một số công nghệ mà tôi đặc biệt quan tâm, nhưng tôi sẽ không nêu tên nhiều công ty. Một phần vì tôi đang đầu tư vào một số công ty và tôi không muốn sự việc trông như thể tôi đang ủng hộ các công ty mà mình có lợi ích tài chính. Nhưng quan trọng hơn, tôi muốn tập trung vào các ý tưởng và sự đổi mới, thay vì các doanh nghiệp cụ thể. Một số công ty có thể sẽ thua lỗ trong những năm tới; đây là điều có thể được dự đoán khi bạn dấn bước tiên phong, nhưng đó không hẳn là dấu hiệu của sự thất bại. Điều mấu chốt là học hỏi từ thất bại và sử dụng những điều học được vào lần mạo hiểm tiếp theo, giống như cách chúng tôi đã làm ở Microsoft và giống như mọi nhà đổi mới khác mà tôi biết.

Những bước chúng ta có thể tiến hành ngay bây giờ. Tôi viết cuốn sách này không chỉ vì tôi nhận ra vấn đề biến đổi khí hậu; tôi còn nhìn thấy cơ hội để giải quyết nó. Tôi không lạc quan quá mức. Chúng ta đã có hai trong ba điều cần thiết để hoàn thành bất kỳ nhiệm vụ lớn lao nào. Đầu tiên, chúng ta có tham vọng, nhờ vào cảm hứng từ một phong trào toàn cầu đang được dẫn dắt bởi những người trẻ tuổi và quan tâm sâu sắc đến biến đổi khí hậu. Thứ hai, chúng ta có những mục tiêu lớn để giải quyết vấn đề, và đồng thời chúng ta cũng có lời cam kết chung sức của nhà lãnh đạo quốc gia và địa phương trên khắp thế giới.

Bây giờ chúng ta cần thành phần thứ ba: một kế hoạch cụ thể để đạt được mục tiêu.

Cũng như khi tham vọng của chúng ta được thúc đẩy nhờ việc nhận thức đúng về khoa học khí hậu, bất kỳ kế hoạch thực tiễn nào để giảm lượng khí thải đều cần được thúc đẩy nhờ các ngành khác: vật lý, hóa học, sinh học, kỹ thuật, khoa học chính trị, kinh tế, tài chính… Vì vậy, trong những chương cuối cùng của cuốn sách, tôi sẽ đề xuất một kế hoạch dựa trên những hướng dẫn mà tôi nhận được từ các chuyên gia thuộc tất cả các lĩnh vực này. Trong Chương 10 và Chương 11, tôi sẽ tập trung vào những chính sách mà các chính phủ có thể áp dụng; trong Chương 12, tôi sẽ đề xuất các bước mà mỗi chúng ta có thể thực hiện để giúp thế giới đạt được con số 0. Cho dù bạn là một lãnh đạo chính phủ, một doanh nhân hay một một cử tri với cuộc sống bận rộn và quá ít thời gian rảnh (hoặc tất cả những trường hợp trên), bạn đều có thể góp sức vào công cuộc phòng tránh thảm họa khí hậu.

Phần Mở đầu đến đây là kết thúc. Chúng ta hãy cùng bắt đầu.

***

***

Tóm tắt sách “Thảm Họa Khí Hậu” của Bill Gates:

Bill Gates mở đầu cuốn sách bằng hai con số quan trọng: 51 tỷ tấn khí thải nhà kính mà thế giới thải ra mỗi năm và con số 0 – mục tiêu giảm phát thải ròng mà chúng ta cần hướng tới để ngăn chặn biến đổi khí hậu. Ông chia sẻ hành trình của mình đến với vấn đề biến đổi khí hậu, bắt đầu từ mối quan tâm về tình trạng thiếu năng lượng ở các nước nghèo. Qua nghiên cứu và thảo luận với các chuyên gia, ông nhận ra rằng việc cung cấp năng lượng sạch với giá cả phải chăng là chìa khóa để giải quyết cả hai vấn đề đói nghèo và biến đổi khí hậu.

Cuốn sách tập trung vào các giải pháp công nghệ để đạt được mức phát thải ròng bằng 0, bao gồm cả việc mở rộng các công nghệ hiện có như năng lượng mặt trời và gió, cũng như phát triển các công nghệ đột phá mới trong các lĩnh vực như sản xuất điện, nông nghiệp và giao thông vận tải. Gates cũng thảo luận về các chính sách cần thiết để thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang năng lượng sạch, cũng như những hành động mà cá nhân có thể thực hiện để góp phần vào nỗ lực chung.

Review (Đánh giá) sách “Thảm Họa Khí Hậu”:

Ưu điểm:

• Dễ hiểu và toàn diện: Gates trình bày vấn đề biến đổi khí hậu một cách rõ ràng, dễ hiểu, ngay cả đối với những người không có kiến thức chuyên môn về khoa học khí hậu. Ông cung cấp một cái nhìn toàn diện về vấn đề, từ nguyên nhân và tác động đến các giải pháp tiềm năng.
• Lạc quan và thực tế: Mặc dù thừa nhận những thách thức to lớn, Gates vẫn giữ thái độ lạc quan về khả năng giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu. Ông tập trung vào các giải pháp thực tế, khả thi, dựa trên công nghệ và đổi mới.
• Truyền cảm hứng và thúc đẩy hành động: Cuốn sách không chỉ cung cấp kiến thức mà còn truyền cảm hứng và thúc đẩy người đọc hành động. Gates chia sẻ những câu chuyện cá nhân và những hiểu biết sâu sắc của mình,khơi dậy hy vọng và khát khao thay đổi.

Nhược điểm:

• Tập trung vào công nghệ: Một số nhà phê bình cho rằng Gates quá tập trung vào các giải pháp công nghệ mà không đề cập đầy đủ đến các yếu tố xã hội, chính trị và kinh tế liên quan đến biến đổi khí hậu.
• Ít đề cập đến các giải pháp dựa vào tự nhiên: Cuốn sách có thể đã bỏ lỡ cơ hội để thảo luận sâu hơn về vai trò của các giải pháp dựa vào tự nhiên, chẳng hạn như bảo tồn rừng và phục hồi đất, trong việc giảm phát thải và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Đánh giá chung:

“Thảm Họa Khí Hậu” là một cuốn sách quan trọng và kịp thời, cung cấp một cái nhìn tổng quan về một trong những thách thức lớn nhất của thời đại chúng ta. Nó là một nguồn tài nguyên quý giá cho bất kỳ ai muốn tìm hiểu thêm về biến đổi khí hậu và những gì chúng ta có thể làm để giải quyết vấn đề này. Cuốn sách đặc biệt hữu ích cho các nhà khoa học, nhà đổi mới và nhà hoạt động đang làm việc trong lĩnh vực này, vì nó cung cấp một khuôn khổ toàn diện để suy nghĩ về các giải pháp và thúc đẩy sự hợp tác giữa các lĩnh vực khác nhau.