Mô tả

Juli Zeh đã viết ra những quan sát của mình. Về cuộc sống xung quanh và về bản thân mình như một người Đức. Trong sách có những đoạn mô tả hài hước, so sánh cuộc sống ở hai đất nước mà tưởng chừng như hai thế giới khác nhau. Sau vài tuần, cô bắt đầu thấy quen thuộc và gần như hòa nhập với cuộc sống ở Việt Nam.

“Tôi ghét các chuyến viễn du và các nhà thám hiểm.” Câu văn đầu tiên trong tác phẩm kinh điển “Nhiệt đới buồn” của Claude Lévi-Strauss có thể làm chột dạ bất kỳ cây bút du ký nào, đồng thời nó cũng là lời cảnh báo cho những cuốn sách nhàm chán mà trong đó tác giả chỉ làm cái việc dễ dãi là miêu tả trải nghiệm của anh ta về những đất nước và con người xa lạ. Song tập du ký “Ba tuần ở Việt Nam” của Juli Zeh lại có nguy cơ rơi vào đúng cái bẫy đó, bởi vì trong tác phẩm này, nhà văn cũng không làm gì khác hơn là miêu tả trải nghiệm của chị ở Việt Nam, một đất nước xa lạ lần đầu tiên chị đặt chân đến.

Để khắc phục nhược điểm này, Juli Zeh đã xây dựng tập du ký của mình như một tác phẩm nghệ thuật ý niệm. Những ấn tượng về đất nước và con người được ghi lại ngay lập tức khi chúng còn tươi rói, song chúng được ghi đồng thời với ý thức phê phán và phản tư của tác giả. Những ghi chép như thế, ở thời điểm ra đời, dường như không hướng đến công chúng, mà chỉ phục vụ cái nhu cầu muốn hiểu của tác giả. Nhà văn tự coi mình như một con chó nhỏ chơi cuộn len: nó tò mò, săm soi, háo hức lăn cuộn len ra xa, rồi kéo lại gần, tung lên, dằn xuống, nhay, đẩy… để tìm kiếm điều bí mật trong đó. Cuộn len đó là Việt Nam, còn con chó nhỏ là Juli Zeh. “Ba tuần ở Việt Nam” chính là hành trình khám phá cuộn len của con chó nhỏ đó.

Juli Zeh sinh năm 1974 tại Bonn, CHLB Đức. Chị là một luật sư, nhà báo, nhà hoạt động xã hội và nhà văn. Đến nay chị là tác giả của năm cuốn tiểu thuyết, nhiều vở kịch, nhiều tiểu luận về văn chương và xã hội. Cuốn tiểu thuyết đầu tay Đại bàng và Thiên thần (Adler und Engel) in năm 2001, được dịch ra 31 thứ tiếng, đã đưa Juli Zeh ra ngoài biên giới nước Đức, khiến chị thường được nhắc đến như một trong những đại diện của thế hệ nhà văn trẻ tài năng của Đức sau khi đất nước này thống nhất. Chị được trao nhiều giải thưởng văn chương uy tín, trong đó đáng kể nhất là Giải sách Đức năm 2002 và Giải Thomas Mann năm 2013.

Trong lĩnh vực du ký, Juli Zeh tạo được dấu ấn với tập ký sự Sự im lặng là một tiếng động (Stille ist ein Geräusch, 2002), kể về đất nước Bosnia thời hậu chiến với những con người bị châu Âu lãng quên giữa lòng châu Âu.

Tháng 10 năm 2010, nhận lời mời của Viện Goethe Hà Nội nhân dịp kỷ niệm 35 năm Đức và Việt Nam thiết lập quan hệ ngoại giao, Juli Zeh đã có chuyến thăm Việt Nam bốn tuần. Đây cũng là lần đầu tiên chị đến Việt Nam. Tập ký sự này được Juli Zeh khởi viết và kết thúc ngay trong chuyến đi đó.

Những hình ảnh minh họa trong cuốn sách này do David Finck – bạn đồng hành của Juli Zeh thực hiện.

ĐINH BÁ ANH

***

Julia Barbara “Juli” Zeh là một nhà văn Đức nổi tiếng, sinh ra ở Bonn. Cô là một tác giả viết nhiều thể loại và có sức sáng tạo lớn, đến nay đã có 21 tác phẩm được xuất bản, bao gồm cả sách thiếu nhi và kịch. Cô đã được trao nhiều giải thưởng văn chương của Đức và quốc tế.

Trong các tác phẩm của mình, Juli Zeh thường thể hiện quan điểm về các vấn đề chính trị – thời sự, đặc biệt là lên tiếng đấu tranh mạnh mẽ cho việc bảo vệ quyền riêng tư. Cô quan tâm đến những mối đe dọa đối với tự do cá nhân thông qua việc kiểm soát kỹ thuật số của các công ty tư nhân hoặc các cơ quan nhà nước. Hoạt động này của cô được hậu thuẫn bởi một nền tảng vững chắc, vì cô có bằng tiến sĩ về Luật Quốc tế.

Cách đây vài năm, Juli Zeh là khách mời của Viện Goethe với tư cách là người nhận học bổng chương trình lưu trú văn sĩ. Cô đã tận dụng khóa lưu trú nhiều tuần này để du hành khắp Việt Nam và viết một cuốn du ký mà bạn đanh cầm trên tay. Khi đọc những ghi chép của Juli Zeh, ta không thể không cảm nhận rằng đanh xem một bức tranh đặc trưng của người Đức về Việt Nam, được tác giả phác họa trong ít trang sách.

Dù chỉ là khách ngắn hạn, nhưng cuộc sống ở Việt Nam vẫn có tác động thay đổi cô. Ở nước ngoài khác với ở nhà. Cảm giác khác, mùi vị khác, luật lệ khác. Tất cả đều khác. Thoạt tiên điều đó rất lạ. Nhưng khi đã quen với môi trường mới ở một mức độ nào đó, ta bắt đầu nhìn nhận lại những điều ta đã quen ở nhà, những điều mà ta cho là bình thường, dưới một ánh sáng khác. Những gì vốn được coi là đương nhiên giờ lại trở thành đặc biệt. Còn những điều mới mẻ, vốn dĩ đáng lưu tâm, giờ lại trở thành bình thường. Song không hẳn vậy. Việt Nam vốn khác hoàn toàn với Đức. Trong sự cọ xát với cái mới này, Juli Zeh đã viết ra những quan sát của mình. Về cuộc sống xung quanh và về bản thân mình như một người Đức. Trong sách có những đoạn mô tả hài hước, so sánh cuộc sống ở hai đất nước mà tưởng chừng như hai thế giới khác nhau. Sau vài tuần, cô bắt đầu thấy quen thuộc và gần như hòa nhập với cuộc sống ở Việt Nam.

Độc giả Đức đã cảm nhận được sự tự giễu cợt và tâm đắc trước những quan sát tinh tế và dễ thương của cô về cuộc sống thường nhật ở Việt Nam. Họ cảm nhận cùng Juli và quý mến sự tháo vát của con người nơi đây, quý mến những cuộc đời khó tin nơi đường phố, trên vỉa hè hoặc trong các cửa hàng. Họ bắt đầu mở lòng ra với đất nước và con người nơi đây. Họ cảm mến, ngưỡng mộ và trân trọng Việt Nam. Chúng tôi hy vọng độc giả Việt Nam cũng đón nhận như vậy.

Một cuốn sách mỏng với sự hài hước, với sự tự giễu đáng yêu về bản thân mình, về quê hương cũ và quê hương mới. Tác phẩm này là lời cảm ơn nồng nhiệt của vị khách Đức với đất nước và con người Việt Nam.

Wilfried Eckstein

Viện trưởng Viện Goethe Việt Nam